Geschiedenis van het EK voetbal
Het Europees kampioenschap voetbal, kortweg EK voetbal, wordt eens in de vier jaar gehouden. Deze zomer is het Europese voetbaltoernooi alweer aan zijn zeventiende editie toe. Een mooi moment om terug te kijken op de roemruchte geschiedenis van het EK voetbal. Leer onder meer waarom het nu een stuk moeilijker is om de Europese titel te pakken dan voorheen.
Wanneer was het eerste EK voetbal in de geschiedenis?
De eerste editie van het EK voetbal, destijds nog de Europacup voor landen, vond plaats in 1960. Het eindtoernooi werd gehouden in Frankrijk en gewonnen door de Sovjet-Unie. De USSR was in de finale na verlenging met 2-1 te sterk voor Joegoslavië. Held van de natie was Lev Yashin, die met katachtige reflexen zorgde dat zijn team überhaupt de verlengingen haalde. Ook daarin was de enige keeper die ooit de Ballon d’Or won vervolgens een te grote sta-in-de-weg voor de Joegoslaven. En zo was de eerste Henri Delaunay-cup een prooi voor de Sovjet-Unie!
Wat is de rol van Henri Delaunay in de historie van het EK voetbal?
Zijn naam is al even gevallen: Henri Delaunay. De Franse voetbalbestuurder is een belangrijk figuur in de EK voetbal geschiedenis. Hij stond aan de wieg van het belangrijkste Europese toernooi voor landenteams, maar maakte het nooit mee. Reeds in 1927 zetten de Fransman samen met de Oostenrijker Hugo Meisl een plan op papier voor een Europacup voor landen. Ze vonden dat de Europese voetbalbond een eigen competitie nodig had. ‘Essentieel vanuit het sportieve aspect’, klonk het.
Het duurde echter tot 1960 alvorens de Europacup voor landen, de voorloper van het EK voetbal, er ook daadwerkelijk kwam. Delaunay mocht het helaas niet meer meemaken. Vijf jaar eerder overleed hij op 72-jarige leeftijd. Hij werd als secretaris-generaal van de Europese voetbalbond opgevolgd door zijn zoon Pierre, die het idee van zijn vader uiteindelijk in de praktijk bracht. Als erkenning voor de rol van père Delaunay kreeg de naam van de trofee van de nieuwe voetbalcompetitie – beschikbaar gesteld door de Franse voetbalfederatie FFF – diens naam: de Coupe Henri Delaunay.
Hoe het eindtoernooi zich in de EK voetbal geschiedenis steeds opnieuw uitvond
4-8-16-24. Het is geen wiskundige reeks, maar de uitbreidingen van het aantal deelnemers van het EK voetbal in de historie van het eindtoernooi. De eerste edities waren allemaal gebaseerd op het knock-out-principe en kenden slechts vier deelnemers, die zich allemaal moesten kwalificeren. Het gastland werd pas beslist nadat de teams zich hadden gekwalificeerd, vergelijkbaar met hoe dat tegenwoordig gaat in de Nations League.
In 1980 namen voor het eerst acht landen mee aan het hoofdtoernooi, en werd het EK voetbal ook toegewezen aan een organiserend land, welke zich niet hoefde te kwalificeren. Zestien jaar later gingen de competitieopzet opnieuw op de schop en ging het deelnemersveld naar zestien teams. En sinds 2016 kunnen maar liefst 24 landen meedoen aan het vierjaarlijkse Europese voetbaltoernooi. Het is dus zeker niet makkelijker geworden om Europees kampioen te worden!
Overigens ging in de EK voetbal geschiedenis niet alleen het deelnemersveld van het hoofdtoernooi op de schop. De Europese voetbalbond introduceerden strafschoppen (1972), nadat in 1968 een spelletje kop of munt Italië aan de finale hielp, de groepsfase (1980) en golden goal (1996). Maar dat laatste, een vorm van sudden-death, werd in 2003 afgeschaft.
Wie won het EK voetbal in de geschiedenis van het eindtoernooi?
Duitsland en Spanje zijn de succesvolste landen in de EK voetbal geschiedenis. Beide landen wonnen het toernooi drie keer. Frankrijk en Italië waren beide tweemaal succesvol. Nederland won het EK één keer, in 1988.
| Jaar | Gastland(en) | Winnaar | Tweede | Derde |
|---|---|---|---|---|
| 1960 | Frankrijk | Sovjet-Unie | Joegoslavië | Tsjechoslowakije |
| 1964 | Spanje | Spanje | Sovjet-Unie | Hongarije |
| 1968 | Italië | Italië | Joegoslavië | Engeland |
| 1972 | België | West-Duitsland | Sovjet-Unie | België |
| 1976 | Tsjechoslowakije | Tsjechoslowakije | West-Duitsland | Nederland |
| 1980 | Italië | West-Duitsland | België | Tsjechoslowakije |
| 1984 | Frankrijk | Frankrijk | Spanje | |
| 1988 | West-Duitsland | Nederland | Sovjet-Unie | |
| 1992 | Zweden | Denemarken | Duitsland | |
| 1996 | Engeland | Duitsland | Tsjechië | |
| 2000 | België & Nederland | Frankrijk | Italië | |
| 2004 | Portugal | Griekenland | Portugal | |
| 2008 | Oostenrijk & Zwitserland | Spanje | Duitsland | |
| 2012 | Polen & Oekraïne | Spanje | Italië | |
| 2016 | Frankrijk | Portugal | Frankrijk | |
| 2020* | Europa (11 gastlanden) | Italië | Engeland |
het toernooi in 2020 werd door de coronapandemie pas in de zomer van 2021 gehouden._
Waarom is er geen troostfinale meer op het EK voetbal?
De oplettende lezer heeft het vast al gezien: vanaf 1984 prijkt er geen nummer drie meer op de erelijst van het EK voetbal. En dat is niet zonder reden. Sinds het EK van 1984 is er geen troostfinale meer gespeeld. De Europese voetbalbond zag dat zowel uitzendgemachtigden als spelers als fans niet warm liepen voor de strijd om de derde plek, dus ging er resoluut een streep door de ‘kleine finale’. Zodoende is Tsjechoslowakije in 1980 het laatste land dat brons won op het EK voetbal. En de rest is geschiedenis!